Światowy Dzień Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy

28 kwietnia uznany jest przez Międzynarodową Organizację Pracy za Światowy Dzień Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy. Tegoroczny temat kampanii to "Stres w miejscu pracy: wspólne wyzwanie". Międzynarodowa Organizacja Pracy szacuje, że rocznie na całym świecie około 2,3 miliona kobiet i mężczyzn ulega wypadkom w czasie pracy lub zapada na choroby związane w wykonywaną pracą, które powodują śmierć ponad 6000 pracowników każdego dnia. Na całym świecie jest około 340 milionów wypadków przy pracy i 160 milionów ofiar chorób zawodowych rocznie.

W Polsce, według danych GUS-u w 2015 r., liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy wyniosła 87622 osoby. Z tego 86824 osoby uległy wypadkom przy pracy ze skutkiem lekkim, 495 osób - wypadkom z ciężkimi obrażeniami ciała, a 303 - wypadkom śmiertelnym. Liczby te są bardzo podobne na przestrzeni lat. Od roku 2000 liczba wypadków waha się od 80 do 104 tys. rocznie.

Praca stresuje
W 2016 roku tematem kampanii Światowy Dzień Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy są jednak nie wypadki, a stres w miejscu pracy, który stanowi coraz większe wyzwanie dla specjalistów od bezpieczeństwa i ochrony pracy. Aż 53,3 proc. polskich pracowników odczuwa stres w pracy. Po prostu coraz częściej odczuwamy presję, aby sprostać wymaganiom współczesnego życia zawodowego. Zagrożenia psychospołeczne, takie jak zwiększona konkurencja, wyższe oczekiwania dotyczące wydajności i dłuższe godziny pracy przyczyniają się tego, że miejsce pracy staje się coraz bardziej stresującym środowiskiem.

Pracownicy doświadczają zmian organizacyjnych i restrukturyzacyjnych, zmniejszonych możliwości zatrudnienia, rosnącej niepewności utrzymania pracy, strachu przed utratą pracy, masowych zwolnień i bezrobocia oraz zmniejszonej stabilności finansowej, co powoduje poważne konsekwencje dla ich zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia. Stres w pracy jest powszechnie uznawany za problem globalny dotykający wszystkie kraje, wszystkie zawody i wszystkich pracowników, zarówno w krajach rozwiniętych jak i rozwijających się. Z badań OECD wynika, że 53,3 proc. polskich pracowników odczuwa stres w pracy. W Europie wyprzedzają nas pod tym względem tylko Grecy (58 proc.) i Turcy (67,5 proc.). Wyraźnie mniej zestresowanych pracowników znajdziemy wśród naszych sąsiadów: Czechów (43,4 proc.) lub Niemców (42,4 proc.), a daleko nam do Szwedów (14,7 proc.) czy Norwegów (18,2 proc.).

Straty z powody stresu
Nadmierny stres to straty wynikające z małej wydajności, ale również społeczne, jak utrata niezadowolonych pracowników, czy negatywny wizerunek firmy. Ważnym, a nierzadko pomijanym obszarem w firmach jest zapewnienie komfortu psychicznego pracownikom, a nie tylko skupianie się na zasadach BHP. Pierwszym krokiem do wyeliminowania stresogennych sytuacji jest zrozumienie problemu. W tym celu pomocne mogą być badania wewnętrzne, które pozwolą nakreślić skalę i przyczyny stresu pracowników.

Według raportu ZUS "Stres w pracy oraz jego wpływ na występowanie wypadków przy pracy i stan zdrowia osób pracujących" koszty stresu w prace w sektorze przedsiębiorstw w Polsce można szacować na ok. 9,5 mld zł rocznie. Składa się na to absencja pracowników, spadek produktywności i opieka zdrowotna.

W zależności od rodzaju stresu najbardziej narażonymi zawodami są m.in. ratownik medyczny, lekarz, handlowiec, przedsiębiorca i ekonomista, zaś wśród branż najwyższy poziom stresu notuje się w handlu. Na wyższe ryzyko wypadku spowodowanego stresem narażone są m.in. osoby zatrudnione na czas określony, pozbawione informacji zwrotnej na swój temat, niezadowolone z pracy, przeciążone, pracujące w źle zorganizowanej przestrzeni i w złych relacjach ze współpracownikami.

Źródłem większości tych czynników jest duża konkurencyjność na rynku pracy, a także niewłaściwe angażowanie pracowników w organizację pracy. Co prawda specyfika niektórych zawodów naturalnie wiąże się ze zwiększonym stresem i podniesioną adrenaliną, jak np. praca na wysokości, czy posiadanie dużej odpowiedzialności za wykonywane zadania. Jednak poza takimi przypadkami znacznie częstszymi źródłami stresu są czynniki związane z odpowiednią organizacją pracy i jasnym wyznaczeniem celów. Jest to szczególnie istotne w świecie, w którym wszystko przyspiesza, więc tempo pracy również rośnie.

Menedżerowie powinni być odporni
Sam stres - według stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - może być uznany za bezpośrednią przyczynę wypadku, ale nie we wszystkich sytuacjach. Jeśli zatrudniony dozna np. zawału, ma prawo do świadczeń z ZUS oraz może pozwać pracodawcę o rentę wyrównawczą czy odszkodowanie. Jego szanse na dodatkowe zadośćuczynienie maleją jednak, gdy pełnił funkcje kierownicze.

Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie (wyrok z 22 lutego 2000 r. III AUa 864/99, OSA 2001/10/37) stres związany z wykonywaniem pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych jest cechą tych obowiązków i jako taki nie może być uznany za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy, chyba że jest nadmierny i został spowodowany nadzwyczajnymi okolicznościami zaistniałymi w czasie i miejscu pracy.

28 kwietnia obchodzony jest przez związki zawodowe na całym świecie jako dzień poświęcony pracownikom, którzy zginęli, ulegli wypadkom przy pracy lub zapadli na choroby zawodowe. Pierwsze oficjalne międzynarodowe obchody odbyły się w 1996 r. w ONZ w Nowym Jorku i od tej pory są organizowane w różnych formach na całym świecie. Dzień ten w 19 krajach, w tym w Polsce, został oficjalnie uznany przez rządy. Symbolem tego dnia jest paląca się świeca. Od 1996 r. liczba uroczystości organizowanych z okazji tego Dnia ciągle rośnie i obecnie odbywają się one w ponad 120 krajach.

W Polsce 28 kwietnia został ustanowiony Dniem Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy uchwałą Sejmu RP z 9 lipca 2003 r. (Mon. Pol. nr 37, poz. 513).