Ochrona przed upadkiem z wysokości

Podstawowe zasady stosowania indywidualnych systemów powstrzymywania spadania

Publikowane corocznie w Polsce i innych krajach europejskich informacje dotyczące wypadków przy pracy wskazują, że praca na wysokości należy ciągle do najniebezpieczniejszej grupy zajęć.

Dane dotyczące poszkodowanych w wypadkach przy pracy, zamieszczone w sprawozdaniach Głównego Inspektora Pracy z działalności PIP w latach 2007 i 2008, pokazują, że "upadek osoby na niższy poziom" jest drugą co do częstości występowania przyczyn (około 12 proc.) wywoływania urazów powstających w środowisku pracy. W przypadku poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych, "upadek osoby na niższy poziom" jest przyczyną ponad 15 proc. wypadków. Dotyczy to głównie takich branż, jak budownictwo i energetyka.

Z danych opublikowanych przez Departament Pracy i Warunków Życia Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że tylko w pierwszym kwartale 2010 r. w kraju zostało poszkodowanych 650 osób na skutek upadku z wysokości, z czego trzy osoby poniosły śmierć.

Praktyka prowadzenia prac na wysokości w takich dziedzinach, jak budownictwo, energetyka, górnictwo, telekomunikacja itp. wskazuje, że w wielu przypadkach nie ma możliwości wyeliminowania zagrożenia spadania z wysokości, jak również nie można zastosować środków ochrony grupowej, takich jak np. bariery zabezpieczające, siatki ochronne itp. W takich sytuacjach jedyną metodą zabezpieczenia pracowników jest zastosowanie indywidualnych systemów chroniących przed upadkiem z wysokości zestawionych z odpowiednio dobranych składników. Pierwszym krokiem w kierunku prawidłowego zabezpieczenia pracownika jest dokonanie wyboru systemu chroniącego przed upadkiem z wysokości.

W zależności od czynności i miejsca wykonywania pracy możliwe jest zastosowanie jednego z trzech poniższych systemów ochronnych:

• przeznaczonego do powstrzymywania spadania z wysokości,
• przeznaczonego do ustalania pozycji podczas pracy na wysokości,
• uniemożliwiającego rozpoczęcia spadania z wysokości.

Pierwszy z wymienionych systemów jest przeznaczony dla stanowisk pracy, gdzie nie można wyeliminować zagrożenia rozpoczęcia spadania, np. na krawędzi dachu. System taki ma najszersze zastosowanie, a dobór jego składników budzi najwięcej wątpliwości u użytkowników, w związku z czym poświęcono mu niniejszy artykuł.

Systemy powstrzymujące spadanie

Systemy powstrzymujące spadanie z wysokości spełniają następujące funkcje:

• powstrzymują spadanie człowieka,
• łagodzą skutki powstrzymywania spadania, ograniczając siły dynamiczne działające wówczas na ciało człowieka,
• zabezpieczają przed zderzeniem z niebezpiecznymi obiektami podłoża lub stanowiska pracy,
• nadają ciału człowieka podczas i po powstrzymaniu spadania pozycję pozwalającą na bezpieczne oczekiwanie na pomoc.

System powstrzymujący spadanie z wysokości składa się z trzech podstawowych składników:

• podzespołu kotwiczącego,
• podzespołu łącząco-amortyzującego,
• szelek bezpieczeństwa.

Podzespół kotwiczący

Podzespół kotwiczący jest składnikiem bezpośrednio łączonym z konstrukcją stanowiska pracy. Jego zadaniem jest stworzenie odpowiednio wytrzymałego połączenia pomiędzy podzespołem łącząco-amortyzującym a elementem konstrukcyjnym stanowiska pracy, np. belką o odpowiedniej wytrzymałości. Najprostszym przykładem podzespołów kotwiczących są zatrzaśniki, stanowiące zakończenia podzespołów łącząco-amortyzujących, np. linek bezpieczeństwa, amortyzatorów włókienniczych.

Innymi przykładami tego typu sprzętu są zaczepy: nożycowe, linkowe i taśmowe.
Konstrukcja tych składników pozwala na instalację do elementów stanowiska pracy o znacznie większym obwodzie, niż ma to miejsce w przypadku standardowych zatrzaśników. Przedstawione dotychczas podzespoły kotwiczące generalnie nie nadają się do prac, podczas wykonywania których pracownik musi przemieszczać się w poziomie, gdyż wymaga to przypinania się do nowych punktów. W takiej sytuacji wymagane jest stosowanie specyficznej grupy podzespołów kotwiczących, którą tworzą poziome liny i szyny kotwiczące. Sprzęt ten umożliwia użytkownikowi przemieszczanie się w poziomie na stanowisku pracy i dzięki temu unika się oddalania od pojedynczego punktu kotwiczenia. W efekcie, podczas powstrzymywania spadania, pracownikowi nie zagraża wykonywanie ruchu wahadłowego, który może powodować uderzenie o niebezpieczne elementy konstrukcyjne stanowiska pracy.

W przypadku konieczności tworzenia systemu chroniącego przed upadkiem z wysokości dla ludzi pracujących w zgłębieniach, np. studzienkach kanalizacyjnych, szybach itp. najlepszym rozwiązaniem podzespołu kotwiczącego jest trójnóg lub poprzeczna belka z punktem kotwiczącym.

Podzespół łącząco-amortyzujący

Drugim składnikiem systemu powstrzymującego spadanie z wysokości, umieszczanym między podzespołem kotwiczącym a szelkami bezpieczeństwa, jest podzespół łącząco-amortyzujący.

Do jego głównych zadań należy:

• powstrzymanie spadania człowieka,
• zredukowanie do bezpiecznych wartości (nie większych od 6 kN) sił działających na człowieka podczas powstrzymywania spadania,
• ograniczenie do minimum drogi spadania człowieka.

Dzięki spełnianiu takich zadań, składnik ten łagodzi warunki powstrzymywania spadania oraz minimalizuje zagrożenie uderzenia człowieka o elementy konstrukcji stanowiska pracy.