Pracodawca może wymagać odpracowania przerw na palenie tytoniu

Przepisy prawa pracy nie zakazują pracodawcy zbierania informacji na temat tego, który z pracowników pali papierosy, jeśli miałoby to na celu egzekwowanie przestrzegania czasu pracy.

Stosownie do art. 129 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) - dalej k.p. czas pracy pracownika zatrudnionego na pełnym etacie to 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. W ramach powyższych norm, zgodnie z art. 134 k.p., jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy, którą może przeznaczyć na dowolny cel.

Podstawowym aktem prawnym, ustalającym wewnątrzzakładową organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników, zgodnie z art. 104 § 1 k.p., jest regulamin pracy. Regulamin wprowadza się, jeżeli w powyższym zakresie nie obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników. To właśnie przez stosowne zapisy w regulaminie pracodawca może skuteczniej wyegzekwować od pracowników przestrzeganie czasu pracy, obowiązującego w zakładzie.

W związku z problemem poruszonym w pytaniu istotnym może być wprowadzenie całkowitego zakazu palenia wyrobów tytoniowych na terenie zakładu pracy. Należy pamiętać, że w takim przypadku obowiązkowe będzie, zgodnie z art. 5 ust. 1a ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 298), umieszczenie w widocznych miejscach odpowiedniego oznaczenia słownego i graficznego informującego o zakazie palenia wyrobów tytoniowych na danym terenie.
Ponadto, pracodawca może zobowiązać pracownika do odpracowania czasu poświęconego na załatwianie prywatnych spraw, a czas ten nie będzie stanowił pracy w godzinach nadliczbowych. Taką możliwość wprowadził przepis art. 151 § 21 k.p., który zastosował jedynie ograniczenie w zakresie niedopuszczalności naruszania prawa pracownika do odpoczynku dobowego (art. 132 k.p.) i tygodniowego (art. 133 k.p.).

W praktyce pracodawca ma prawo egzekwować od pracowników, którzy przeznaczają czas pracy na palenie papierosów, składanie pisemnego wniosków o wyjście w sprawach prywatnych. Z uwagi na to, że pracodawca nie jest zobowiązany płacić pracownikom za czynności niezwiązane z pracą, może albo potrącić im proporcjonalną część wynagrodzenia albo też zobowiązać ich do odpracowania tego czasu. Nie dotyczy to jednak wspomnianych 15-minutowych przerw, o jakich była mowa wyżej, a jakie pracownicy mogą przeznaczyć na dowolny cel (jednak pod warunkiem, że nie będzie on sprzeczny z regulaminem pracy, bo ewentualny całkowity zakaz palenia będzie dotyczył także ustawowej przerwy, o ile będzie ona spędzana na terenie zakładu pracy).
Wobec osób nieprzestrzegających powyższych zasad, pracodawca może stosować kary porządkowe, o których mowa w przepisach art. 108 k.p. (kary upomnienia, nagany lub kary pieniężne).